Niebieski bursztyn - fakty i mity

Powszechnie wiadomym jest, że bursztyn bałtycki występuje w szerokim wachlarzu barw. Kolory mleczne, żółte, pomarańczowe czy koniakowe lub zielonkawe nie budzą już zdziwienia. Jednak niebieski wciąż budzi kontrowersje.

Niejednoznaczne barwy, figury świetlne i migotliwe efekty kamieni wzbudzają zachwyt, niekiedy w parze z podejrzeniami. Skąd ta tęczowa gra barw w opalu? Dlaczego labradoryty i kamienie księżycowe hipnotyzują tajemniczą poświatą? Czy żywice naturalne mogą mieć barwy spoza kanonu brązów i żółci? Niebieski bursztyn również wzbudza ciekawość i niemałe wątpliwości.

Żywica kopalna z Dominikany, wydobywana w górskich kopalniach usytuowanych nieopodal Santiago na ogół ma brązowawą barwę. Jednak niewielka część brył w świetle słonecznym zaskakuje tajemniczą niebieską opalizację. Dzieje się tak za sprawą odbijania promieni słonecznych od powierzchni kamienia, w którym węglowodory pierścieniowe rozszczepiają wiązkę światła dając w efekcie niebieski efekt barwny (fot. nr 1). Kolor żywicy z Dominikany wynika więc z efektów świetlnych, nie jest kolorem właściwym. W sztucznym świetle bryły o niebieskim opalizującym odcieniu niczym się nie różnią od innych okazów skamieniałej żywicy, ten efekt widoczny jest tylko w świetle słonecznym. Żywica ta pochodzi od wymarłego gatunku drzewa Hymenaea protera z rodziny strączkowatych, które występowało wyłącznie na tropikalnych terenach Ameryki Środkowej. Ten efekt występuje nie tylko w bryłach z Dominikany, co prawda rzadko, lecz warto zaznaczyć, że spotykany jest również w żywicy kopalnej z Meksyku.

Jeżeli mowa o bursztynie bałtyckim - kolor niebieskawy występuje w naturze  bardzo rzadko. Niemiecki autorytet - geolog John Schlee odkrył, że niebieski odcień bursztynu powstaje, gdy w mlecznobiałych bryłkach bursztynu rozproszone są ciemne drobiny pirytu (siarczku żelaza FeS₂). Minerał ten powstaje w strefach anoksycznych głębokich partii mórz i oceanów. Jednak skąd piryt wziął się w bursztynie? Otóż roztwór z jonami siarki i żelaza dostawał się w mikro-spękania leżącego na dnie morza bursztynu, gdzie krystalizował w formie metalicznego pirytu.

W przypadku pirytu rozproszonego w postaci drobnokrystalicznej w mlecznej bryle - widzimy szaro-niebieskie zabarwienie (fot. nr 2). Piryt może występować również w formie grubokrystalicznej w postaci dobrze widocznych żyłek wykrystalizowanych w pustkach bursztynu (fot. nr 3). Bursztyn bałtycki o takim kolorze jest niezwykle rzadki i bardzo cenny. Niekiedy niebieska barwa bursztynu bałtyckiego wynika z modyfikacji - pokrycia bursztynu niebieską przeświecającą farbą (fot. nr 4). Sprzedaż tak modyfikowanych bursztynów na targach Amberif organizowanych przez Międzynarodowe Targi Gdańskie S.A. została zabroniona w 2018 roku.

Podsumowując: kolor niebieski żywicy może być wynikiem naturalnych efektów świetlnych (jak w przypadku dominikańskiej), dodatkowych inkluzji (pirytu w złocie Bałtyku) lub być wynikiem procesów modyfikacyjnych.

Autor: Karolina Drąg