Kopal kolumbijski – wyjątkowa żywica czy imitacja bursztynu bałtyckiego?

Słowo kopal pochodzi od słowa copalli, co w języku nahuatl oznaczającego „kadzidło”. Ten wonny kamień od zarania dziejów fascynował ludzi swym żywicznym zapachem oraz niecodziennym wyglądem. W dzisiejszych czasach często jest porównywany z bursztynem bałtyckim, ze względu na podobny wygląd, pomimo odmiennych właściwości. Więcej dzieli te żywice, czy może mają ze sobą więcej wspólnego niż się wydaje?

Naturalne żywice są dzielone ze względu na wiek: na starsze kopalne (np. bursztyn bałtycki) i młodsze nazywane subfosylnymi (np. kopal kolumbijski). Kopale liczą od 10 000 do 1 mln lat, a wg niektórych badaczy nawet do 5 milionów lat ^[1].

Dokładana nazwa kopalu zwyczajowo pochodzi od miejsca pozyskiwania lub od nazwy jego drzewa macierzystego. Najpopularniejszym kopalem jest żywica z Kolumbii, która charakteryzuje się żółto-zielonkawym kolorem i dużą przejrzystością. Jej drzewem macierzystym są tropikalne drzewa liściaste Leguminosae (wyglądem zbliżone do współczesnych akacji).  

Żywica z Kolumbii jest zbierana z powierzchni Ziemi lub wydobywana na niewielkich głębokościach. Największe złoża znajdują się w Andach na terenach departamentów Boyaca oraz Santander.

Kopal kolumbijski jest z powodzeniem używany w wyrobach jubilerskich oraz rzeźbiarstwie. Jednak ze względu na swoją kruchość, jest poddawany procesowi termicznemu w autoklawie by zwiększyć jego twardość (a przez to umożliwić polerowanie) oraz postarzyć barwę żywicy. Spotykane jest też lakierowanie powierzchni żywicy dla zwiększenia jej wytrzymałości na uszkodzenia mechaniczne oraz nadania jej lepszego połysku ^[3].

Bursztyn bałtycki bywa zastępowany kopalem z Kolumbii. Nie ma w tym niczego złego do momentu, kiedy zainteresowany jest tego świadomy. Kopal kolumbijski ma krzywdzącą opinię bycia imitacją bursztynu, choć sam w sobie jest cennym i wyjątkowym kamieniem. Obydwie te żywice są pochodzenia naturalnego oraz po ogrzaniu wydzielają piękny żywiczny zapach.

Co odróżnia kopal kolumbijski od bursztynu bałtyckiego?

• Wiek – kopal ma do 5 mln lat, a bursztyn bałtycki ok. 40 mln;
• Drzewo macierzyste – żywica z Kolumbii pochodzi z drzew liściastych, a bursztyn bałtycki z drzew iglastych
• Temperatura uplastycznienia i topnienia – znacznie niższa w przypadku kopalu kolumbijskiego;
• Twardość - „Bałtyk” jest dużo twardszy, nie potrzebuje utwardzania w autoklawie, by móc być wykorzystanym w jubilerstwie;
• Reakcja na aceton – kopal pokrywa się lepką warstwą, bursztyn bałtycki nie reaguje;
• Kwas bursztynowy – w kopalu 0-3%, w bursztynie bałtyckim od 3-8%.

W naszym Laboratorium Bursztynu za pomocą spektroskopii w podczerwieni (FTIR) odróżniamy od siebie różne żywice, by kupujący był pewien co nabywa.

Źródła:

1. Kosmowska-Ceranowicz, B., 2012. Bursztyn w Polsce i na świecie. wydanie pierwsze red. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
2. Kosmowska-Ceranowicz, B., 2001a. Bursztyn i inne żywice kopalne świata. Kopale i żywice sztuczne - imitacje lub fałszerstwa bursztynu. Polski Jubiler, Issue 1 (12), pp. 24-27.
3. Kosmowska-Ceranowicz, B., 2013. Bursztyn i jego imitacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Sadyba. 

Autor: Karolina Drąg